Ãýð á¿ëèéí õàðèëöààíû òîõèðóóëãà áèé áîëñîí þì. Ãîìèíèäóóäûí ¿åä áýëãèéí õàðèëöàà òýäíèé ñ¿ðýã ñ¿ðãèéí õ¿ðýýíä áàéñàí ãýæ øèíæëýõ óõààí òààìàãëàäàã. Ýíäýýñ òýäíèé ¿ð óäàì äàìæèëò íü öóñàí òºðëèéíõºí õîîðîíäûí áýëãèéí õàðèëöààíä ¿íäýñëýæ áàéñàí ãýäýã ä¿ãíýëò ãàðäàã. Õàðèí õ¿íèé íèéãýì ¿¿ññýí íü áýëãèéí õàðèëöààíû öîî øèíý õýâ ìàÿãòàé õîëáîîòîé. Ýðòíèé îëäâîð,XIX, XX çóóí äàõü çàðèì ãàçàðò îâãèéí õàðèëöààíä àìüäàðñààð áóé õ¿ì¿¿ñèéí áýëãèéí õàðèëöààã ñóäàëñàí ¿ð ä¿í çýðãýýñ ýðäýìòýä òèéì ä¿ãíýëò õèéäýã. ¯¿íä, ýðòíèé õàìãèéí á¿ä¿¿ëýã õ¿é íýãäýë áîëîâ÷ îéð òºðëèéíõºí áýëãèéí õàðèëöààíä îðîõûã õîðèãëîõ áàéäàëä ¿íäýñëýí îðøèæ áàéæýý. ¯¿íèé øàëòãààíûã XIX çóóíû àìåðèêèéí óãñààòíû ç¿é÷, àìåðèêèéí èíäèàí÷óóäûí íèéãìèéã ñóäëàà÷ Ë.Ìîðãàí òàéëáàðëàõäàà öóñ îéðòîõûí õîð óðøãèéã îéëãîñíûõ õýìýýæ. Õàðèí XX çóóí äàõü øèíæëýõ óõààíû ñóäàëãàà èéì ¿íäýñëýëèéã íÿöààäàã. Ó÷èð íü, XX çóóíä áóé îëîí á¿ä¿¿ëýã íèéãìèéã ñóäëàõàä òýäãýýð íü öóñ îéðòîõûí õîð óðøãèéã óõààðäàãã¿é òºäèéã¿é õ¿¿õýä òºðºõ áà áýëãèéí õàðèëöààíû ¿éëäýë õî¸ðûí õîëáîîã òýð á¿ð îéëãîäîãã¿é íü òîãòîîãäæýý. Òèéì áîëîâ÷ òýäãýýðò àãàìè ¸ñ íî¸ðõäîã àæ. Ýíý ¸ñ òýäãýýðèéí îþóíû õºãæëèéí òºâøíººð áèø, õàðèí äîòîîäûíõ íü áîäèò íèéòëýã øààðäëàãààð íºõöºëääºã áàéíà. ¯¿íä, òóõàéí îâãèéí äîòîð ýìñýý áóëààëäñàí õóðö øèð¿¿í, á¿ð çýâñýã õýðýãëýäýã áýëãèéí ºðñºë人í áàéõ íü òýð îâãèéã ìºõºëä õ¿ðòýë õ¿ðãýäýã òóë ººðèéí õ¿ðýýíä áýëãèéí õàðèëöààã õîðèãëîõ øààðäëàãà ãàð÷ýý. Èéì õîðèî öýýð òîãòîîõäîî òîòåìèçìûí ¸ñûã àøèãëàäàã àæ. ¯¿íä, ýðòíèé õ¿ì¿¿ñ(áà ºíººãèéí á¿ä¿¿ëýã àðä ò¿ìí¿¿ä) ººðèéí îâãèéã àëü íýã àìüòàí, óðãàìàë, îä ãàðèã ìýò òîäîðõîé þìíààñ(òîòåìîîñ) ãàðàëòàé ãýæ èòãýí, òýð òîòåì (ãàðàë, àâðàëòàí) íýãòýíòýéãýý ºðñºëäºæ, ÿëàíãóÿà áýëãèéí õàðèëöààíä îðîõ íü äýýä í¿ãýë ¿éëäýã÷èéã ¿õëýýð øèéòãýäýã. Ýðòíèé ¿åä òóõàéí îâãèéí ýð÷¿¿ä ººð íýã îâãèéí ýìýãòýé÷¿¿äòýé áýëãèéí õàðèëöààíä îðäîã áàéñàí òóõàé òààìàãëàëûã ñóäëàà÷èä äýâø¿¿ëäýã.

Öóñ îéðòîõîä õ¿ðãýõ áýëãèéí õàðèëöààã õîðèãëîæ, ãýð á¿ëèéí õàðèëöààíû òîõèðóóëãà áèé áîëñîí íü õ¿í òºðºëõòºíä íèéãýìøëèéí îëîí ÷óõàë ¿ð äàãàâàð àâ÷èð÷ýý. Òóõàéëáàë áýëãèéí õàðèëöààã íýí íàíäèí ¿íýõýýð äóðëàì óõààëàã ç¿éë áîëãîñîí, õ¿ì¿¿ñ òºðëèéí áèø îâîã, àéìàãòàé îéðòîí íºõºðëºõ áîëñîí, äàéñàãíàëûã áàãàñãàæ ýíõèéã ýðõýìëýõýä õ¿ðãýñýí, òýâ÷ýýð, õàðèëöàí îéëãîëöîëûã áèé áîëãîñîí ãýõ ìýò þì. Ìàø ÷óõàë áàñ íýã ¿ð äàãâàð íü ¿ð õ¿¿õýä, àõ ä¿¿ãýý ìýäýí äîòîíñîõ õàðèëöàà ¿¿ññýí áàéäàë ìºí.

Èéíõ¿¿ õ¿é íýãäýë, îâãèéí çîõèîí áàéãóóëàëò áîë çàðèì ñýòãýã÷ íàðûí ¿çäýã÷ëýí áàéãàëèéí òºëºâ áèø, õàðèí íèéãìèéí òºëºâ ìºí. Ýìýý ºâºº, ýöýã ýõ, àõ ýã÷, ä¿¿ íàð ãýõ ìýòýýð òºðºë ñàäíàà òîãòîîäîã ÿíç á¿ðèéí îéëãîëò áîë ãàõöõ¿¿ õ¿í òºðºëõòºíä áàéäàã. Õýðýâ õ¿í ýíý íèéãýì ÷ ÷àíàðàà ãýýâýë èíñòèêòèâ ÷àíàðàà äàøðàìäàí ýâäýæ, èíãýñíýýðýý èíñòèíêòäýý ÿìàãò çàõèðàãäìàë áàéäàã àìüòàäòàé ç¿éðëýõèéí àðàãã¿é æèãø¿¿ðò àìüòàí, ººðººð õýëáýë åðòºíöèéí íîâø áîëæ õóâèðäàã.

¨ñ ñóðòàõóóíû õ¿÷èí ç¿éëñ: ãîìèíèäóóä õ¿í áîëæ õ¿âèðàõ ¿éë ÿâö íü òýäíèé õîîðîíäûí èíñòèíêòèâ õàðèëöààã óõàìñàðò õàðèëöààãààð õàëàõ ¿éë ÿâöòàé áàñ óÿëäñàíûã  ºìíº äóðüäñàí áèëýý. Õ¿í òºðºëõòíèé ò¿¿õýí àíõíû óõàìñàðò õàðèëöààí ¸ñ ñóðòàõóóíû( ¿íäñýíäýý õîðèî, çºâøººðëèéí) õàðèëöàà áàéñàí àæ.

¨ñ ñóðòàõóóíû õîðèî, çºâøººðºë ñ¿ðãèéí àìüòàäûí èíñòèíêòýýñ ÿëãàãäàõ õýä õýäýí ÷óõàë îíöëîãòîé ¿¿ñæýý. ¯¿íä à. Õîðèî, çºâøººðºë îâãèéí á¿õ ãèø¿¿íä íü àäèë õ¿÷èíòýé áàéâ. Ãýòýë ñ¿ðãèéí èíñòèíêòèâ õîðèî çºâõºí õ¿÷ äîðîéä, õàðèí èíñòèíêòèâ çºâøººðºë èë¿¿ ÷àäàë õ¿÷òýéä íü îëäîã. Ýíý õîðèî ¸ñîîð õóâüäàà õîõèðîëòîé, ò¿¿ãýýð çîãñîõã¿é àìèà ¿ë õàéðëàõ ¿éëäëèéã õ¿ì¿¿ñ øààðäëàãàòàé íºõöºëä áóñäûíõàà òºëºº õèéõ ¸ñòîé.

Ãýâ÷ áèîëîãè áà íèéãìèéí îëîí õ¿÷èí ç¿éëñèéí õàðèëöàí õàìààðàë íü õ¿í ä¿ðñò áè÷ ààæìààð îþóí óõààíò õ¿í áîëæ õóâèðàõàä õ¿ðãýñýí ãýäýã ôèëîñîôè, øèíæëýõ óõààíû õàðèëöàí óÿëäààò ä¿ãíýëòèéã ôèëîñîôèéí çàðèì ÷èãëýë, ýä¿ãýý ¿åèéí øèíæëýõ óõààíû çàðèì òºëººëºã÷èä ¿ë çºâøººðñºí áàéíà. Õ¿íèé òóõàé ôèëîñîôèéí ìàø ÷óõàë õýñýã áîë õ¿í, íèéãýì õî¸ðûí õàðèëöàí õîëáîîíû ñóðãààëü áàéäàã. Ò¿¿íä õàìààðàõ îíîëûí áàðèìòëàëóóäûã 13 á¿ëãèéí 2ä àâ÷ ¿çýõ áîëíî. Õàðèí îäîî ñàÿ àâ÷ ¿çñýí 1, 2-èéíõýý àãóóëãûí ä¿ãíýëò áîëãîæ öººí ç¿éë ºã¿¿ëüå.

Õ¿í áîë áèå, ñýòãýë, îþóí óõààí 3-í íýãäýë ìºí ãýäýã ¿íäýñëýë ñîíãîäîã ôèëîñîôèä ÷óõàë íºëººòýé áàéäàã. ¯¿íä: 1. Õ¿í áîë áèîëîãèéí ºâºðìºö ÷àäâàðóóä áîëîí ÿíç á¿ðèéí ìýäðýìæ, òºëºâ á¿õèé îíöëîãòîé òºäèéã¿é íýãýíòýéã¿¿ð áàéãàëûí õýñýã íü íºãººòýéã¿¿ð àìüòàé, àìüã¿é á¿õ áàéãàëèéí ¿íäñýí á¿õ ýëåìåíò áà øèíæèéã ººðòºº øèíãýýã÷ ìºí ãýäýã ôèëîñîôè, øèíæëýõ óõààíû òàéëáàðûã " áèå” ãýäýã îéëãîëò íü àãóóëãàíäàà áàãòààäàã. 2. Ñýòãýë áóþó ñ¿íñ ººðºº ìºíõ áîëîâ÷ òóõàéí áîäãàëèéí áèåèéí õóâüä àìü, òîõèðñîí ñýòãýë íü, ò¿¿íèé îðøèõ õóãàöààã òîäîðõîéëæ, õ¿íèéã íèéãýìä: " áè” ñóðòàë÷èëäàã. 3. Ôèëîñîôè äàõü " ñýòãýõ¿é” áóþó "îþóí óõààí”,” ñàíàà” ãýäýã îéëãîëò íü õ¿í áîë óõààëàã, ººðººñºº ãàäíàõ þìñûã òºäèéã¿é ººðèé㺺 òàíèí ìýäýæ áàéäàã ÷àäâàðûã èëýðõèéëäýã. Åð íü ýë ñ¿¿ë÷èéí îéëãîëò àâààñ õ¿í áîë íèéãìèéí áè÷èë ç¿éë ìºíèéã îíöëîí èëýðõèéëäýã. 4. Õ¿í áîë áóðõàí òýíãýðëýã, òºðëºõ øèíæòýé áºãººä ãàãöõ¿¿ òýð íü áóðõàí òýíãýðò õàíäàæ, áóðõàí òýíãýðëýã òóðøëàãòàé õîëáîãäñîí ¿åä õ¿íèé øèíæ áîëæ èëýðäýã õýìýýí øàøíû ôèëîñîôèéí çàðèì òºëººëºã÷ ñóðòàë÷èëäàã þì.

Èéíõ¿¿ ñîíãîäîã ôèëîñîôèä õ¿íèéã áàéãàëèéí, áóðõàí òýíãýðëýã, íèéãìèéí øèíæ¿¿ä á¿õèé ç¿éë ìºí ãýæ ¿çäýã (õàðèí øèíæëýõ óõààí õ¿íèéã áèîôñèõèê íèéãìèéí ç¿éë ìºíèé íü èë¿¿ îíöîëäîã.

XIX-ð çóóíû ñ¿¿ëèéí õàãñààñ õîéø ¿¿ññýí ñîíãîäîã áèø ôèëîñîôèéí îëîí ÷èãëýëä õ¿í ñóäëàëûí ÷èã áàðèìæààã õ¿÷òýé áîëæ óëìààð òýäãýýð ÷èãëýë õ¿íèé îðøèõóéí õÿìðàëä ÷èíæòýéã óõàìñàðëàæ õ¿í îíòîëîãè "îðîí ãýðã¿éã” áà áàéð ñóóðü íü áýõæýýã¿éã èëýð¿¿ëæ ¿¿íèé çýðýãöýý õ¿í áîë á¿òýýã÷ ÿíç á¿ðèéí áîëîëöîîòîéãîîð íü çºâøººðæ áàñ ãàðöààã¿é õÿçãààðëàãäìàëûã íü áîëîí ñàíààðõëûíõ íü ýâäýã÷ øèíæèéã çààäàã þì. Ýíý íü ÿëàíãóÿà ýêçèñòåíöèàëèìçä îíöãîé õîëáîãääîã. Ãýõäýý çàðèì ôèëîñîôè÷ õ¿íèé òóõàé îíòîëîãè àñóóäëûã ñîíãîäîã áà ñîíãîäîã áèø ôèëîñîôè õîëáîãäîõ ¿íäýñëýë¿¿äèéí íýãäýë äýýð àâ÷ ¿çñýí áàéäàã. Æèøýý íü îðîñûí ôèëîñîôè÷ Í.À.Áåðäÿåâ øàøèíû ôèëîñîôè ¿çëýý.

Ýêçèñòåíöèàëèìçìòàé õîëáîí ¿ã¿éëýõäýý õ¿í áîë øàøèíëàã àìüäðàëààðàà áóðõàí òýíãýðë¿¿ îéðòóóëàã÷ ãóíèãò àâòñàí îáúåêòèâ åðòºíöòýé ø¿ðãýëöýëääýãýýðýý àéäàñ, óéòãàð 2-ò àâòñàí áàéäàã òèéì ãàíöààðäìàë "áè” ìºí ãýñýí þì. Ò¿¿íèé õóâüä "áè”-í åðòºíö áîë "áè” áèøèéí åðòºíöòýé õàðüöóóëáàë çàéëñ õèéëò, ãàíöààðäìàë ìºí. Çàéëñõèéëò íèéòý÷ øèíæ 2 áîë õ¿íèé îðøèõóéí ãîë ç¿éëñ ìºí. "Áè”-í åðòºíöèéã øàøèíëàã àìüäðàë òîéðîí ýðãýëääýã. Õàðèí îáúåêòèâ åðòºíö çºâõºí ãàäíà íü "áè”-òýé ø¿ðãýëöäýã.”Áè”-í ìºíõèéí äàãóóë áîë ãóíèã ìºí.

Ãýõäýý òýð íü õ¿íèé àìüäàðëûí ººð ººð íºõöºëä íýã èõñýæ íýã ñóëàð÷ áàéäàã. Ò¿¿íèéã àéäàñ óéòãàð, ãàøóóäàë çýðãýýñ ÿëãàõ ¸ñòîé ãýæ Í.À.Áåðäÿåâ áè÷ñýí "áè”-í ýäãýýð èëýðëèéã õýðõýí òàéëáàðëàñíûã òîâ÷ àâ÷ ¿çüå: Ãóíèã áîë ýíý åðòºíö º÷¿¿õýí õîîñîí ìºíõ áóñ ãýäãèéã ìýäýðñíèé ¿ð ä¿í áîëæ áàéäàã. Òýð íü òðàíñöåíäåíò (÷àíàãóóõü ç¿éë) ð¿¿ õàíäàæ, èíãýõäýý ººðèé㺺 òðàíñöåíäåíòòýé íýãäñýí áèø ãýäãèéã, óëìààð áè, òðàíñöåíäåíò õî¸ðûí õîîðîíä ¸ðîîëã¿é õàâöàë áàéäãèéã èëýðõèéëäýã. Ýíý åðòºíö äýõ ìèíèé àìüäðàë, òðàíñöåíäåíò õî¸ðûí ìºðãºë人íèé äýýä öýã áîë ãóíèã ìºí.

Ãóíèã íü áóðõàí òýíãýðëýã óõàìñðûã òºð¿¿ëæ, áàñ áóðõàí òýíãýðò îðõèãäñîíîî ìýäðýõ áàéäàë ìºí. Òýð íü òðàíñöåíäåíò ð¿¿, ººðººð õýëáýë äýýä åðòºíö ð¿¿ ÷èãëýæ áàéäàã.

Óéòãàð, àéäàñ õî¸ð ãóíèãààñ ÿëãààòàé íü ãýâýë òýäãýýð àâààñ äýýä åðòºíö ð¿¿ áèø, õàðèí äîîä åðòºíö ð¿¿ ÷èãëýæ áàéäàã. Àéäàñ íü äîîä åðòºíöººñ íàä ðóó íºìðºí èðæ áóé àþóëû㠺㿿ëæ, óéòãàð íü ýíýõ¿¿ äîîä åðòºíö õîîñîí, îëèãã¿é èëòãýäýã.

Èéíõ¿¿ ãóíèãàíä íàéäâàð, õàðèí óéòãàðàíä íàéäâàðã¿é áàéäàë îðøäîã.

Õ¿íèé òóõàé ôèëîñîôè àñóóäàë òèéíõ¿¿ ýýäðýýò, õÿìðàëò íºõöºëä áàéäàã íü ïîñòìîäåðíèçìûí òºëººëºã÷èä õ¿íèéã òºâ àñóóäëàà áîëãîõîîñ ôèëîñîôè òàòãàëçàõ ¸ñòîé ãýæ ¿çýõýä õ¿ðãýñýí íýã øàëòãààí þì.

Óãòàà õ¿íèé òóõàé àñóóäëûã ôèëîñîôèîñ ¿ëäýí õººõ çàìààð áèø, õàðèí õ¿íèéã òàíèí ìýäýæ, îéëãîõ øèíý øèíý èë¿¿ çîõèñòîé õóâèëáàðûã îëæ õýðýãæ¿¿ëýõ çàìààð óã àñóóäëààðõè ºíººãèéí õÿìðàëò íºõöºëèéã ãýòëýí äàâàõ áîëîëöîî á¿ðäýíý ãýñýí ººäðºã ¿çýë ýä¿ãýý áàéäàã. Èéì ¿çëèéí ¿¿äíýýñ õ¿íèéã îíòîëîãèéí ¿¿äíýýñ àâ÷ ¿çýõ áàéäàë ¿åý ºíãºðººæ áàéãàà áèø, õàðèí óã òàéëáàð øèíý àãóóëãà, àðãà ç¿éí øèíý õàíäëàãààð áàÿæèõ øààðäëàãàòàé áóé áîëíî.

Õ¿íèé ¿éëäýë

Õ¿íèé ¿éëäýë àâààñ ãàäíû õ¿÷èí ç¿éëñýýð íºõöºëäºæ, òýäãýýðýýñ øàëòãààëæ áàéäàã òàëòàé ÷ ººðºº áàñ õàðüöàíãóé áèå äààñàí øèíæòýé áàéæ, ººðèé㺺 õºãæ¿¿ëæ, áóñàä þìñûí ¿¿ñýë, õºãæèë, ººð÷ëºëòèéí øàëòãààí áîëæ áàéäàã. ×óõàìõ¿¿ òèéì áèå äààñàí áàéäàë íü õ¿íèé ¿éëäëèéã òîäîðõîé õàðüöààíä îíòîëîãè ¿çýãäýë áîëãîæ áàéäàã.

Ýðòíèé Ýíýòõýãèéí ( ñàíêõúÿ çýðýã ) çàðèì ôèëîñîôè ñóðãààë àâààñ ¿éëäëèéã çºâõºí õ¿íä áèø, õàðèí åðòºíöºä á¿õýëä íü õàìààðóóëàí àâ÷ ¿çýýä, ò¿¿íèé "ïðàêðèòè” ãýæ íýðëýñýí áàéäãèéã I á¿ëýãò äóðüäñàí áèëýý. Áàñ ýðòíèé Ãðåêèéí ôèëîñîôè÷èä õ¿íèé ¿éëäëèéí òóõàé ÿðüæ, ò¿¿íèé ñóáúåêòýí áà îáúåêòîí á¿ðýëäõ¿¿íèé õîîðîíäîî ÿìàð õàðüöààíä áàéãààãèéíõ íü ¿¿äíýýñ ò¿¿íèéã (¿éëäëèéã) õî¸ð õýâ ìàÿãò õóâààäàã áàéæýý. ¿¿íä: 1. Ãàäíààñ ºãñºí õºòºëáºðèéã (òóøààëûã) õýðýãæ¿¿ëäýã ¿éëäýë. Æíü, áîîëûí õºäºëìºð áîë òèéì ¿éëäýë ìºí.

2. Ñóáúåêò çîðèëãî äýâø¿¿ëýõ, ò¿¿íýý õýðýãæ¿¿ëýõ àëü àëü íü òóõàéí íýã ë ñóáúåêòýä õàìààðäàã òèéì ¿éëäýë áàñ áàéäàã. Ñóáúåêòèéí ¿éëäëèéí òèéì á¿òýýã÷ õýëáýðèéã íü ãðåê÷¿¿ä "á¿òýýë”, "ïðàêñèñ” ãýõ ìýòýýð íýðëýäýã áàéñàí àæ.

Ýðòíèé ãðåêèéí ôèëîñîôè÷äûí ä¿ãíýëòýýð ¿éëäëèéí õàìãèéí íýð õ¿íäòýé õýëáýð¿¿ä áîë ôèëîñîôè, ÷ºëººò óðëàã ãýõ ìýò îþóíû õºäºëìºð áºãººä õàðèí áèåèéí ¿éë àæèëëàãàà áîë "áîîëûí õóâü” , "æèãøèì õºäºëìºð” áàéäàã.

Á¿õýëä íü õýëýõýä óëàìæëàëò ôèëîñîôè ¿éëäëèéã ãóðâàí õ¿ðýýíä õóâààäàã íü:

1.    Ìàòåðèàëëàã ¿éëäýë áóþó õýðýãëýýíèé ¿éëäýë. Ýíý áîë ¿éëäâýðëýëòýé õîëáîîòîéãîîð õ¿í, áàéãàëü õî¸ðûí õàðèëöàí ¿éëäëèéí ÿâöàä õýðýãæäýã ¿éëäýë ìºí.

2.    Íèéãìèéí õàðèëöààíû ¿éëäýë. Ýíý áîë íèéãìèéí ¿éë ÿâöàä õ¿í íºëººëæ áóé ¿åä áîëîí íèéãìèéí àìüäðàëûã çîõèîí áàéãóóëàõàä ºðíºäºã ¿éëäýë ìºí.

3.    Îþóíû ¿éëäýë. Ýíý áîë ñýòãýí áîäîõ áîëîí óðëàí á¿òýýõ ÿâöàä áèé áîëäîã ¿éëäýë ìºí.

Øèíý ¿åèéí ôèëîñîôè äàõü õ¿íèé ¿éëäëèéí òóõàé îíîëûí àíõíû òîì òºëººëºã÷ È.Êàíò þì. Òýðýýð ¿éëäëèéí òóõàé àñóóäëûã àâ÷ ¿çýõäýý ãðåê õýëíèé "ïðàêñèñ” ãýäýã ¿ãíýýñ ¿íäýñòýé "ïðàãìàñ” ãýäýã íýð òîìú¸î àøèãëàñàí ôèëîñîôè÷ þì. Ãýõäýý È.Êàíò òýð ¿ãèéã îéëãîëòûí íýð áîëãîæ õýðýãëýýã¿é áºãººä õàðèí "ïðàêòèêèéí” ãýñýí òîäîòãîëûí óòãààð àøèãëàäàã áàéæýý. Æíü, òýðýýð ¸ñ ñóðòàõóóíûã á¿òýýæ, ººð÷èëæ áóéã áèø, õàðèí òýð íü îäîî áàéæ áóéã íü èëýðõèéëýõäýý "ïðàêòèê îþóí óõààí” ãýäýã îéëãîëò àøèãëàñíûã 6 á¿ëãèéí 4-ä äóðäñàí áèëýý.

Ãýâ÷ áèä ïðàêòèêèéí òóõàé ò¿¿íèé ¿çëèéã ýíýõ¿¿ îíòîëîãè ñýäýâò ÷óõàë÷ëàí ºã¿¿ëýõã¿é áîëíî. Ó÷èð íü È.Êàíò ¸ñ ñóðòàõóóíû ¿éëäëèéã îíòîëîãè îéëãîëò ìºíèé íü õóâüä îíöëîí àâ÷ ¿çýëã¿éãýýð õàðèí ò¿¿íèéã ìýäëýã, áèøðýë õî¸ðòîé ÿàæ õîëáîãääîãèé íü ãíîñåîëîãè, ¸ñ ñóðòàõóóíû ¿íýëýìæ õî¸ðûí óÿëäààí äýýð àâ÷ ¿çæýý. Ñîíãîäîã îíòîëîãèéí ¿¿äíýýñ õ¿íèé ¿éëäëèéã íóõàöòàé òàéëáàðëàæ èðñýí íýã ôèëîñîôè áîë äèàëåêòèê ìàòåðèàëèçì ìºí. Ýíý ôèëîñîôèéã ¿íäýñëýã÷èéí íýã Ê.Ìàðêñ 1845 îíä òýìäýãëýñýí "Ôåéåðáàõûí òóõàé ñýäâ¿¿ä” ãýäýã íîîðîãòîî ºìíºõ ôèëîñîôèéí ïðàêòèê÷ áèø øèíæ áîë ò¿¿íèé íýã àëäàà ìºí ãýñýí áàéäëèéã çàëãàìæëàã÷ íýð íü ÷àíä õàðãàëçàæ èðñýí þì.

Ìàðêñèñò ôèëîñîôè ïðàêòèêèéã îíòîëîãè áàéðíààñ îéëãîäãèéí çàðèì ¿íäýñëýãýý äóðäúÿ. ¿¿íä: 1. Íèéãìèéí àìüäðàë óãòàà ïðàêòèê àìüäðàë ìºí ãýæ Ê.Ìàðêñ "Ôåéåðáàõûí òóõàé ñýäâ¿¿ä”-äýý òýìäýãëýñýí þì. 2. Íèéãìèéí ïðàêòèêèéí á¿òöèéã Ô.Ýíãåëüñ çàðèì á¿òýýëäýý õºíäæýý.

Òóõàéëáàë òýðýýð "Äþðèíãèéí ýñðýã” á¿òýýëäýý: "õ¿ì¿¿ñ ººðèéí çàí ñóðòàõóóíû ¿çëýý ýöñèéí ýöýñò ººðèéí àíãèéí áàéäëûí ¿íäýñ áîëñîí ïðàêòèê õàðèëöààíààñ, ººðººð õýëáýë ¿éëäâýðëýë õèéãýýä àðèëæàà ÿâóóëæ áàéãàà óã ýäèéí çàñãèéí õàðèëöààíààñ óõàìñàðòàé áóþó óõàìñàðã¿éãýýð ãàðãàæ àâäàã” ãýñýí þì. "Ëþäâèã Ôåéåðáàõ áà ãåðìàíû ñîíãîäîã ôèëîñîôèéí òºãñãºë” á¿òýýëäýý: øèíæëýõ óõààíû òóðøèëò, àæ ¿éëäâýð ãýñýí õî¸ð ¿íäñýí ¿éëäëèéã íèéãìèéí ïðàêòèêèéí ¿íäñýí òºðë¿¿ä áîëãîí òýìäýãëýæýý.

Ýäãýýð èø òàòñàíààñ áîëîí ìàðêñèñòóóäûí áóñàä õîëáîãäîõ ¿íäýñëýëýýñ ä¿ãíýí õýëýõýä ìàðêñèçì íèéãìèéí ïðàêòèêèéí ãóðâàí ¿íäñýí òºðëèéí òóõàé ºã¿¿ëäýã. Òýäãýýð íü 1. Ìàòåðèàëëàã ¿éëäâýðëýë. 2. Íèéãìèéí ìàòåðèàëàã õàðèëöàà.

3.Øèíæëýõ óõààíû òóðøèëò çýðýã áîëîé

Ïðàêòèêèéí á¿òöèéí òóõàé èéì òàéëáàð àâààñ ïðàêòèê áîë õ¿íèé ìàòåðèàëëàã, ìýäðýãäýã÷, áèåò, çîðèëãî á¿õèé ¿éë àæèëëàãàà ìºí áºãººä ýíý ¿éë àæèëëàãàà íü áàéãàëèéí áà íèéãìèéí áà òàíèí ìýäýõ¿éí õºãæëèéí õºäºëãºã÷ õ¿÷, ò¿ãýýìýë ¿íäýñ íü áîëäîã” ãýñýí ä¿ãíýëòèéã ìàðêñèñò-ëåíèíèñò ôèëîñîôè õèéõýä õ¿ðãýæ èðñýí þì. Èéì ä¿ãíýëò íü Ê.Ìàðêñ ôèëîñîôèéí çîðèëò áîë åðòºíöèéã ººð÷ëºõ ÿâäàë õýìýýí òýìäýãëýñýíòýé óÿëääàã. Ìàðêñèñò-ëåíèíèñò ôèëîñîôè äàõü ïðàêòèêèéí òóõàé ãíîñåîëîãè ä¿ãíýëò¿¿ä àâààñ ò¿¿íèé îíòîëîãè áàðèìòëàëòàé íü àäèë ìàòåðèàëèñò ¿íäýñòýé.

Äèàëåêòèê ìàòåðèàëèñò òàíèí ìýäýõ¿éí îíîëä ïðàêòèêò áîë òàíèí ìýäýõ¿éí ¿íäýñ, çîðèëãî, õºäºëãºã÷ õ¿÷, øàëãóóð ìºí ãýäýã áàðèìòëàëäàà Ô.Ýíãåëüñèéí ýíý ¿ãèéã íýã ¿íäýñëýãýý áîëãîäîã.

Ìýäëýãèéí ¿íýíèé ãàíö íàéäâàðòàé øàëãóóð áîë íèéãìèéí ïðàêòèê ìºí ãýäýã ¿íäýñëýëèéã ìàðêñèñò-ëåíèíèñò ôèëîñîôè áàðèìòëàõäàà Ê.Ìàðêñ "Ôåéåðáàõûí òóõàé ñýäâ¿¿ä”-äýý….õ¿íèé ñýòãýõ¿é áèåò ¿íýíòýé þó ãýäýã áîë îíîëûí àñóóäàë áóñ, õàðèí ïðàêòèê àñóóäàë ìºí. Ïðàêòèê äýýð õ¿í ººðèéí ñýòãýõ¿éí ¿íýíòýé, ººðººð õýëáýë áîäèòîé õèéãýýä

Ä¿ãíýëò

Õ¿í ãýæ þó âý? Õ¿í ÿàæ ¿¿ññýí áý ãýäýã òàëàà𠺺𠺺ð ôèëîñîôè ¿çýë áàéäàãûã òîâ÷ àâ÷ ¿çëýý. Ýíä áèä óã ¿çýë¿¿äèéí àëèíä íü øèíæëýõ óõààíû ÿìàð ¿íäýñëýãýý èë¿¿ áàéãààã àíõààðëàà õàíäóóëàõ þì. Îð÷èí ¿åèéí çàðèì ñóäàëãààíû ¿ð ä¿íãýýð áîë õ¿í ä¿ðñä áè÷ ãîìèíåä õ¿í áîëîõ ¿éë ÿâö 3-3.5ñàÿ æèëèéã õàìààðæýý. Çàðèì ñóäëàà÷èä ä¿ãíýëòýýð õ¿í ä¿ðñä áè÷íèé îíöãîé áèîëîãè øèíæ¿¿äèéí ¿¿ñýë õºãæèë áîëîí õºäºëìºð ¿éë àæèëëàãààíä ò¿¿íèé çàðèì áèîëîãè ÷àäâàðûã èäýâõ õèéñýí àæ. Òóõàéëáàë ìýäðýìæ ìóóäàõ ãàäíû îð÷èíä çîõèöîõ òýñâýð áóóðàõ õ¿÷ òýíõýýíý äîðäîõ çýðýã áèåèéí çºâõºí ìýäðýãäýã÷ åðòºíöòýé õàðüöäàã òóë ãàäààä ÿíç á¿ðèéí ò¿ëõýýñýë õàðèó áàðüäàã ¿éëäýë á¿õèé áàéäàã. Ýðòíèé ãðåêèéí ôèëîñîôè÷èäèéí ä¿ãíýëòýýð ¿éëäýëèéí õàìãèéí íýð õ¿íäòýé õýëáýð¿¿ä áîë ÷ºëººò óðëàã ãýõ ìýò îþóíû õýëáýð áºãººä õàðèí áèåèéí ¿éë àæèëëàãàà áîîëûí õóâü æèãøèì õºäºëìºð áàéäàã. Õ¿í ÿàæ ¿¿ññýí áý? Ãýäýãò íàéäâàðòàé õàðèóëò ºãºõ áîëîëöîî øèíæëýõ óõààíä ýä¿ãýý õ¿ðòýë á¿ðäýýã¿é áàéãàà áèëýý. Øàøèíû ôèëîñîôèéí ñóðãààëä òóñ òóñ àíãèëæ áîëíî. Ýäãýýð òóñ á¿ðèéí îíöëîãûã òîâ÷ àâ÷ ä¿ãíýëýý.